Lana Del Rey – zakaz wydawania utworów po śmierci – czy to możliwe?

W odpowiedzi na najnowszy tatuaż Andersona .Paaka, przedstawiający oświadczenie rapera, że nie zgadza się on na pośmiertne wydanie jego utworu, Lana Del Rey ujawniła, że w jej testamencie znajduje się zapis dotyczący „zakazu” publikowania jej niewydanych uprzednio piosenek. Czy artysta może zakazać wydawania jego utworów pośmiertnie? Kto i na jakich zasadach może rozporządzać utworem po śmierci muzyka?

Kto decyduje o utworach artysty po jego śmierci?

O tym, że prawa autorskie nie wygasają po śmierci autora pisaliśmy już w artykule: Prawa autorskie po śmierci autora Zgodnie z polskim porządkiem prawnym autorskie prawa majątkowe wygasają dopiero po 70 latach po śmierci twórcy, trafiając na ten czas do spadkobierców takiej osoby.

Za życia wyłącznym prawem do nadzoru nad sposobem do zezwalania na rozpowszechnianie swoich utworów oraz do korzystania z nich dysponuje Lana Del Rey. Po jej śmierci, takie prawo przysługiwałoby jej spadkobiercom. W przypadku, gdyby prawa autorskie po piosenkarce przysługiwały kilku osobom, musiałyby one wykonywać te prawa wspólnie, razem podejmując wszelkie decyzje co do utworów. Wymagana jest jednomyślność, zatem zgoda większości spadkobierców nie byłaby w tym wypadku wystarczająca.

Prawa osobiste przysługują twórcy nawet pośmiertnie, a spadkobiercy mają jedynie prawo do wykonywania praw zmarłego oraz prawo do występowania z roszczeniami o ich ochronę. Do autorskich praw osobistych zaliczane są także prawa do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.

Do autorskich praw osobistych należą także prawa do autorstwa utworu i do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem. Prawa te nie mogą być wykonywane przez spadkobierców zmarłego w sposób swobodny. Na gruncie polskiego prawa spadkobiercy Lany Del Rey nie mogliby pośmiertnie oznaczać jej utworów na przykład swoimi imionami. Mogliby za to występować z odpowiednimi roszczeniami, jeśli jakaś osoba przypisywałaby sobie autorstwo utworów Lany Del Rey, wydając własne utwory pod jej pseudonimem lub nazwiskiem.

Istnieje także możliwość, że autor przed śmiercią oświadczył, że domaga się np. udostępniania jego utworu anonimowo. Jeśli Lana Del Rey wyraziłaby taką wolę, spadkobiercy powinni w takim wypadku ją spełnić i wydając jej utwory pośmiertnie, nie wskazywać piosenkarki jako autorki tych dzieł.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Jak uzyskać zgodę na wykorzystanie utworu po śmierci autora?

Czy zgodnie z polskim prawem można „zakazać” pośmiertnego publikowania utworów?

Spadkobiercy Lany Del Rey wstąpią w jej prawa i obowiązki, a więc co do zasady, to do nich należeć będą decyzje między innymi co do pośmiertnego udzielania licencji do jej utworów, do zgody na synchronizację z filmami lub reklamami, a zatem także co do rozpowszechniania nieupublicznionych wcześniej dzieł piosenkarki.

Jeśli zmarły za życia nie postanowił inaczej, spadkobierca może pośmiertnie wydawać jego niepublikowane dzieła,. Zgodnie zaś z poglądami w literaturze prawniczej, w przypadku gdy spadkodawca wyraźnie zakazał rozpowszechniania jego dzieł, tak jak uczyniła to Lana Del Rey, osoby uprawnione do pośmiertnego wykonywania autorskich praw osobistych tej osoby nie będą mogły udzielić legalnego zezwolenia na pierwsze udostępnienie jej utworów.

O testamentowym dziedziczeniu praw autorskich pisaliśmy w artykule: Krzysztof Krawczyk pomija syna w testamencie

Współautorzy – pośmiertne wydanie utworu

Wiele utworów muzycznych jest utworami współautorskimi (o utworach współautorskich pisaliśmy ostatnie w artykule: Nowy singiel Beaty Kozidrak i Kamila Bednarka – utwór współautorski W przypadku, gdy zmarły był współautorem jakiegoś dzieła, pośmiertne wydanie utworu oprócz zgody spadkobierców zmarłego, wymagać będzie również porozumienia się z pozostałymi współautorami lub ich spadkobiercami, na przykład poprzez zawarcie odpowiednich umów.

Utworem współautorskim jest „Chemtrails over the Country Club” pochodzący z najnowszego albumu Lany Del Rey. Według informacji dostępnych w Internecie, współautorami tej piosenki są Lana Del Rey i Jack Antonoff. Obie te osoby (lub ich spadkobiercy) muszą zatem podejmować decyzje dotyczące tego utworu wspólnie, chyba że zawarły odpowiednie umowy regulujące ich stosunki współautorskie.

Prawa pokrewne

Myśląc o publikacji utworu nie można zapominać o związanych z nim prawach pokrewnych (prawach do artystycznych wykonań i prawach do fonogramów). Często prawa pokrewne przysługują innym osobom niż prawa autorskie. W takich przypadkach niezależnie od uzyskania zgody spadkobierców autora konieczne jest też uzyskanie zgód od podmiotów praw pokrewnych (artystów wykonawców oraz producenta nagrania), chyba że za życia autora zawarł on odpowiednie umowy przenoszące na niego te prawa.

O tym w jaki sposób spadkobiercy mogą dochodzić swoich praw przeczytasz w artykule: Naruszenie praw autorskich po śmierci autora – czego mogą domagać się spadkobiercy? Naruszenie praw autorskich po śmierci autora – czego mogą domagać się spadkobiercy?