Umowa wydawnicza – negocjacje

Jeśli zaproponowana przez wydawcę  umowa wydawnicza nie jest dla artysty satysfakcjonująca, należy przystąpić do negocjacji jej warunków. Prawidłowo przeprowadzone negocjacje często pozwalają na dostosowanie umowy do potrzeb artysty.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czy możliwa jest zmiana niekorzystnych postanowień umowy wydawniczej?
• jakie postanowienia umowy wydawniczej najczęściej podlegają negocjacjom?
• co zrobić w razie niepowodzenia negocjacji?

Jak przygotować się do negocjacji umowy wydawniczej?

Przedstawiane przez wydawców propozycje umowy wydawniczej często nie odpowiadają oczekiwaniom artysty lub nie są w pełni dostosowane do danej sytuacji. Błędem jest zawieranie umowy wydawniczej bez jej konsultacji. O związanych z tym zagrożeniach przeczytasz więcej w artykule Umowa wydawnicza – konsultacje.

Rezultatem konsultacji umowy wydawniczej jest najczęściej zidentyfikowanie punktów, które wymagają negocjacji. Konsultacje pozwalają na stwierdzenie, które postanowienia umowy zagrażają interesom artysty oraz jakie dodatkowe postanowienia należy wprowadzić, aby zagwarantować realizację ustaleń z wydawcą. Ważne jest, aby konsultacje uwzględniały indywidualną sytuację artysty i jego indywidualne oczekiwania. Przykładowo – dla niektórych muzyków niezwykle istotne są kwestie dotyczące wizerunku. W takich przypadkach ważne jest zapewnienie, by wydawca nie mógł bez uzgodnienia dokonywać czynności wpływających na wizerunek artysty. Inni muzycy z kolei wręcz oczekują, że to wydawca opracuje strategię kreowania wizerunku.

Jednym z najważniejszych elementów przygotowania do negocjacji jest ustalenie warunków minimalnych, bez spełnienia których artysta nie powinien podpisywać umowy z wydawcą. Może to być np. konieczność uzyskiwania zgody artysty na wykorzystywanie piosenek w reklamach. Wymagana jest przy tym konsekwencja – jeżeli wydawca nie będzie skłonny do spełnienia tych warunków, artysta powinien wycofać się z negocjacji i zrezygnować z zawierania umowy z danym wydawcą. Powinien być przy tym opracowany plan „B”, tzn. ścieżka działania na wypadek niepowodzenia negocjacji.

Jakie postanowienia umów wydawniczych najczęściej podlegają negocjacjom?

Bardzo często negocjacji podlega czas trwania umowy. Z punktu widzenia wydawcy, długi czas trwania umowy daje lepsze perspektywy na osiągnięcie zysku. Przez dłuższy czas wydawca może osiągać korzyści wynikające m. in. z wcześniejszych działań i nakładów promocyjnych. Dla artysty długi czas trwania umowy może jednak być poważnym zagrożeniem. Jeżeli współpraca z wydawcą nie będzie się dobrze układać, a zwłaszcza jeśli dojdzie wręcz do konfliktu, konieczność wydania kolejnych płyt u danego wydawcy może być niezwykle uciążliwa. W branży znane są historie artystów, którzy z powodu niekorzystnego kontraktu zmuszeni byli do nagrywania kolejnych płyt dla wydawców, z którymi pracowało im się bardzo źle. Często przekładało się to też na niesatysfakcjonujący poziom artystyczny – wypełnienie kontraktu wymagało dostosowania się do preferencji wydawcy, a nie ambicji artystycznych muzyka. W ramach rozsądnie prowadzonych negocjacji nieraz udaje się skrócić pierwotnie proponowany czas trwania umowy wydawniczej czy też wprowadzić zapisy gwarantujące możliwość wcześniejszego jej rozwiązania w razie spełnienia się określonych warunków (np. naruszanie przez wydawcę podstawowych obowiązków wynikających z umowy wydawniczej). Rozsądne negocjacje wymagają oczywiście odpowiedniego rozeznania w branży – oczekiwanie skrócenia czasu trwania umowy do np. 6 miesięcy byłoby oczekiwaniem nierealistycznym i wskazywałoby na brak doświadczenia osoby prowadzącej negocjacje.

Inną ważną kwestią podlegającą negocjacjom są postanowienia dotyczące obowiązków wydawcy. Często spotykanym problemem jest to, że deklaracje składane we wcześniejszych rozmowach nie znajdują potwierdzenia w zaproponowanym tekście umowy wydawniczej. Rolą osoby prowadzącej negocjacje jest w takiej sytuacji wprowadzenie do umowy postanowień dających możliwość egzekwowania obietnic wydawcy. Może to dotyczyć np. budżetu promocyjnego – w umowie wydawniczej może zostać określona np. minimalna kwota, jaką wydawca zobowiązany jest przeznaczyć na promocję każdego albumu.

Dla wielu muzyków cenne jest zachowanie swobody w zakresie kreowania wizerunku. Jeżeli dla danego artysty autentyczność jest wartością bezcenną, to w toku negocjacji należy przedyskutować ten temat z wydawcą i dążyć do wprowadzenia do umowy takich postanowień, które uchronią artystę przed narzucaniem mu działań sprzecznych z jego przekonaniami. Takie postanowienia umowy wydawniczej mogą np. ustanawiać ograniczenia co do udziału artysty w reklamach. Negocjując należy przy tym pamiętać, że wydawca ma uzasadniony interes w wykorzystywaniu wizerunku dla celów prowadzenia skutecznej promocji nagrań artysty.

Co w razie niepowodzenia negocjacji?

Jak wspomniano wcześniej, prawidłowe przeprowadzenie negocjacji wymaga opracowania planu „B”, tj. ścieżki działania na wypadek niepowodzenia negocjacji. Bez takiego alternatywnego planu pozycja negocjacyjna jest bardzo słaba. W ramach przygotowania do negocjacji należy w związku z tym opracować odpowiedni plan.

Plan na wypadek niepowodzenia negocjacji może zakładać:

• zmianę modelu współpracy z wydawcą;
• przyjęcie oferty innego wydawcy;
• rezygnację z zawierania umowy z wydawcą.

Pierwsza opcja to zmiana modelu współpracy z wydawcą. Wydawcy oferują najczęściej różne modele, cechujące się różnymi stopniami związania artysty z wydawcą i różnym poziomem zaangażowania wydawcy. Zasadą jest, że im mocniejsze związanie artysty z wydawcą (tzn. – im większy zakres przekazywanych praw, im dłuższy czas trwania umowy), tym większa gotowość wydawcy do inwestycji czy zaangażowania w promocję. O różnych modelach współpracy pisaliśmy w artykule Współpraca z wydawcą – co musisz wiedzieć?. Daje to pole manewru – jeśli okaże się, że nie da się w negocjacjach osiągnąć porozumienia co do zakresu ingerencji wydawcy w kwestie wizerunkowe, to rozwiązaniem może być przejście na model zakładający większą samodzielność artysty kosztem mniejszych nakładów ze strony wydawcy (np. brakiem budżetu na teledyski).

Jeżeli artysta otrzymuje oferty również od innych wydawców, rozwiązaniem na wypadek niepowodzenia negocjacji może być zdecydowanie się na zawarcie umowy z innym wydawcą. Dobre przygotowanie do negocjacji daje w takich przypadkach wiele korzyści – można na bieżąco weryfikować, czy z uwagi na przebieg negocjacji zawieranie umowy z danym wydawcą nadal będzie dla artysty korzystne, czy też należy zdecydować się na konkurencyjną ofertę. Może np. okazać się, że alternatywna oferta przewiduje konkretny, atrakcyjny budżet na produkcję nagrań i teledysków, którego nie oferuje wydawca, z którym prowadzone były rozmowy.

Najdalej idącą alternatywą jest rezygnacja z zawierania umowy wydawniczej. Nie musi to oznaczać rezygnacji z kariery muzycznej. Przykłady wielu artystów pokazują, że możliwe jest samodzielne zarządzanie swoją działalnością muzyczną w modelu tzw. self-publishingu. Wiąże się to z pytaniem, czy dany artysta koniecznie potrzebuje wydawcy, o czym pisaliśmy w artykule Współpraca z wydawcą – co musisz wiedzieć?

Bartłomiej Skrzypiński