Britney Spears – jak wyglądałaby jej sytuacja w Polsce?

Britney Spears przez 13 lat była pod kuratelą ojca. Brak możliwości decydowania o swoim zdrowiu, swobody wypowiadania się i decydowania o sobie były na porządku dziennym. Jaki przebieg miałaby sprawa, gdyby wydarzyła się w Polsce?

Film dokumentalny „Britney kontra Spears” w reżyserii Erin Lee Carr, który jest dostępny na platformie Netflix ukazuje wydarzenia z życia prywatnego, jak i kontrowersje dotyczące kariery ikony pop kultury Britney Spears. Produkcja skupia się na bitwie o autonomię i godność gwiazdy, która spędziła ponad dekadę pod kuratelą ojca. W tym artykule postaramy się ukazać historię Britney Spears w kontekście przedstawionym w filmie, jednocześnie rozważając, jak jej sytuacja wyglądałaby, gdyby miała miejsce w Polsce.

1998 – 2003 – przełomowy sukces

Rok 1998 był przełomowym momentem w karierze młodej piosenkarki, dzięki premierze singla „…Baby One More Time”. To właśnie wtedy świat został oczarowany energią i talentem artystki, która zdobyła serca milionów fanów na całym świecie. Debiutujący album o tej samej nazwie stał się niezapomnianym momentem w historii muzyki pop, wnosząc świeży powiew do przemysłu rozrywkowego. W latach 1998 – 2003 Britney Spears stała się absolutną sensacją, wydając kolejne albumy: „Oops!… I Did It Again”, „Britney”, „In The Zone”. Sprzedaż jej płyt w tym okresie osiągnęła ponad 73 miliony dolarów, co stanowiło imponujący sukces komercyjny. Do 2004 roku piosenkarka była jedną z najlepiej sprzedających się artystek pokolenia.

2004 – 2007 – problemy w życiu prywatnym

W latach 2003–2007 Britney Spears znalazła się pod ostrym światłem mediów, które skupiały się głównie na jej życiu prywatnym, pomijając twórczość muzyczną. Po burzliwym małżeństwie i rozwodzie z tancerzem Kevinem Federlinem, z którym doczekała się dwójki dzieci piosenkarka stała się obiektem intensywnego zainteresowania prasy. W 2007 roku, mimo trudności osobistych, wydała album „Blackout”, który odniósł sukces, choć towarzyszył mu brutalny upadek wizerunku medialnego Britney. Ataki prasowe sugerowały jej załamanie psychiczne, a częste naruszenia prawa drogowego wzmocniły obraz niestabilności emocjonalnej. Adnan Ghalib, który był partnerem piosenkarki w tamtym okresie zdradził, że zainteresowanie artystką było wówczas tak duże, że jedno jej zdjęcie było warte kilkaset tysięcy dolarów.

2008 – początek kurateli, ubezwłasnowolnienie

W styczniu 2008 roku policja pojawiła się w domu gwiazdy, która odmawiała oddania dzieci ochroniarzowi swojego byłego męża, w wyznaczonym przez sąd czasie. Ostatecznie została zabrana do Szpitala Cedars-Sinai, gdzie poddana została opiece psychiatrycznej. W efekcie tych wydarzeń, opiekę nad jej dziećmi zyskał Kevin Federline, a jej ojciec, Jamie Spears, złożył wniosek pod nazwą kuratela nad Britney Spears.

Kuratela jest to ochrona prawna osoby, która samodzielnie nie jest zdolna do podejmowania czynności prawnych lub zarządu własnym majątkiem. Polega ona na zabezpieczeniu osób, które same nie mogą dochodzić swoich praw i wykonywać obowiązków i wyznaczeniu osoby trzeciej, które będzie to robić za nich.

1 lutego 2008 roku sąd ustanowił tymczasową kuratelę nad Britney Spears. Do podjęcia decyzji przyczyniły się dowody, w postaci formularzu, zawierającym opis stanu gwiazdy w tamtym okresie, z którego wynikało że kuratela jest niezbędna ze względu na zarządzenia związane z demencją. Jednocześnie została ustanowiona kuratela nad majątkiem, która skutkuje utratą kontroli nad pieniędzmi. Ten rodzaj kurateli w Stanach Zjednoczonych musi być dzielony z drugim opiekunem, który wyznacza sąd. W tym przypadku Jamie Spears dzielił się z prawnikiem Andrew Waletem.

Gdy ktoś zostaje objęty kuratelą w Stanach Zjednoczonych ma prawo dowiedzieć się o tym pięć dni wcześniej, aby ewentualnie móc podważyć decyzję, znaleźć prawników, którzy będą go reprezentować. Gwiazda popu nie dostała takiej możliwości, a argumentem przemawiającym za tym była opinia, że Sam Lutfi, były menadżer i przyjaciel Britney, która cały czas utrzymywała z nim kontakt, jest niebezpieczny, ponieważ oskarżono go o dodawanie narkotyków do jedzenia. Lutfi zaprzeczył oskarżeniom i pozwał Lynne Spears, matkę artystki, o zniesławienie.

Polska – ubezwłasnowolnienie częściowe

 Procedura ubezwłasnowolnienia może być inicjowana przez małżonka, krewnych w linii prostej lub rodzeństwo osoby, której ma to dotyczyć. Aby złożyć taki wniosek, konieczne jest dołączenie zaświadczenia lekarskiego od psychiatry lub opinii psychologa potwierdzającej stan psychiczny lub stopień niepełnosprawności umysłowej osoby, której dotyczy wniosek. W przypadku, gdy przyczyną ubezwłasnowolnienia jest alkoholizm, wymagane są zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej, a w przypadku narkomanii –dokumenty z poradni leczenia uzależnień.

Britney Spears była objęta kuratelą, co jest formą ubezwłasnowolnienia. Chociaż nie używano tego konkretnego terminu w odniesieniu do jej przypadku, to zgodnie z art. 16 § 1 k.c. ,,Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.’’ została ona ubezwłasnowolniona częściowo. I zgodnie z art. 16 § 2 k.c. ,,Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.’’. Art. 181 § 1 k.r.o. stanowi, że ,,Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi.’’.

Gdyby piosenkarka żyła w Polsce to w takiej sytuacji miałaby ograniczoną zdolność do podejmowania czynności prawnych. To oznacza, że mogłaby wykonywać pewne czynności prawne samodzielnie np. zakupy spożywcze, ale w przypadku innych np. zawieranie umów, czy zarządzanie majątkiem potrzebowałaby zgody kuratora, czyli jej ojca.

 Brak możliwości wyboru adwokata

 Na prośbę Britney Spears, Adnan Ghalib zorganizował spotkanie z prawnikiem Adamem Streisandem, który miał reprezentować ją przed sądem. Britney wyraziła życzenie, aby jej ojciec nie pełnił roli opiekuna i zwróciła się o wsparcie niezależnego prawnika. Niestety, sąd odrzucił tę prośbę, argumentując, że Britney nie jest w stanie zatrudnić własnego adwokata.

W systemie amerykańskim osoby objęte kuratelą nie mogą wybierać swojego prawnika. Jednakże istnieje panel prawników ochotników, którzy zgłaszają się dobrowolnie do reprezentowania takich osób. W przypadku Britney, sąd wyznaczył Sama Inghama jako jej prawnika, który od tego momentu stał się jej reprezentantem prawnym.

Polska – zmiana kuratora

Jeśli piosenkarka starałaby się o zmianę kuratora w Polsce mogłaby powołać się na art. 169 k.r.o. ,,§1 Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki. § 2 Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką. § 3 Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.’’.  Z mocy art. 178 § 2 k.r.o. przywołane przepisy o opiece stosuje się odpowiednio do kurateli dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Sąd w tym przypadku musiałby uznać, że zachowania kuratora mogłyby zostać uznane za „ważne powody” uzasadniające jego zwolnienie z tej funkcji. Zatem w przypadku, gdy zachowania kuratora wzbudzają wątpliwości co do dobra osoby ubezwłasnowolnionej lub jej interesów, sąd może rozważyć zmianę tej osoby.

Demencja i powrót do pracy

 Kolejne raporty medyczne sugerowały, że Britney Spears cierpi na demencję i nie jest w stanie zarządzać swoim majątkiem. Jednakże w rzeczywistości wróciła do pracy, pracując na planie serialu „Jak poznałem waszą matkę”. Mimo tego, że dodatkowe raporty zalecały zachowanie ostrożności w powrocie do pracy ze względu na jej stan emocjonalny. We wrześniu 2008 roku negocjowała równą opiekę nad dziećmi, ale czas spędzany z nimi zależał od zgody jej ojca. Rozpoczęła także pracę nad nowym albumem „Circus” i kręciła film dokumentalny z MTV. Podczas filmowania dała list operatorowi kamery, wyrażając w nim swój żal i frustrację, które nie mogła publicznie wyrazić.

2009 – nieudana próba ucieczki

 21 stycznia 2009 roku Britney Spears kontaktowała się z prawnikiem, przypominając o zawarciu w procesie o unieważnienie kurateli informacji, że ojciec kilka razy groził jej odebraniem dzieci. Tego samego dnia dziennikarka Jenny Eliscu spotkała się w Montage Hotel z Britney, która podpisała dokumenty o zmianie prawnika, w których były przedstawione motywy tej decyzji, takie jak brak zaufania, czy brak działania w dobrej wierze. Przedstawiono również fakt, że kobieta, która jest w stanie nagrać dwa nowe albumu i wyruszyć w trasę koncertową jest dość samodzielna, aby po ponad roku kurateli samodzielnie wybierać adwokata, któremu będzie ufać. Pomimo kolejnej próby zmiany adwokata ponownie uznano, że Britney nie jest w stanie samodzielnie wybrać adwokata i jednocześnie podważono autentyczność jej podpisu. Z początkiem roku Jamie Spears poprosił, aby tymczasowa kuratela nad jego córką stała się permamentna.

Miliony dolarów – powrót do koncertowania, ślub, zmiana opiekunów

 W 2009 roku Britney Spears wyruszyła w trasę koncertową „Circus”, która trwała 9 miesięcy, przynoszącą około 40 milionów zysku. Jednakże jej życie osobiste nadal było pod kontrolą kuratorów, mimo że artystka związała się z nowym partnerem, Jasonem Trawickiem.

W 2011 roku piosenkarka wydała album „Femme Fatale” i ponownie ruszyła w trasę koncertową, ale napotkała na problemy związane z kuratelą. Publicznie oskarżała ojca o nadużywanie alkoholu i dążyła do zakończenia kurateli nad swoją osobą. W grudniu 2011 roku zaręczyła się z Jasonem Trawickiem i próbowała, aby to on został jej opiekunem. Sąd jednak zdecydował, że opiekunami zostaną obaj – narzeczony i Jamie Spears.

Kolejnym krokiem do zwiększenia majątku było podpisanie kontraktu z X-factor na 15 milionów dolarów. Raport medyczny z maja 2012 roku wykazywał, że kuratela była chaosem i X-factor wywiera na Britney presję, podczas gdy menadżerowie mówili, że rezygnacja byłaby publiczną porażką. Rok później para rozstała się i w związku z tym Jamie Spears ponownie został jedynym opiekunem gwiazdy. W 2013 roku piosenkarka podzieliła się ze światem nowym albumem o nazwie „Britney Jean”, który tak jak inne, odnosi wielki sukces.

 Polska – czy osoba ubezwłasnowolniona częściowo może wziąć ślub?

Zgodnie z art. 11 k.r.o. małżeństwa nie może zawrzeć osoba całkowicie ubezwłasnowolniona. Jednak osoba częściowo ubezwłasnowolniona może to zrobić, przy czym w przypadku osób upośledzonych umysłowo lub chorych psychicznie potrzebna jest na to zgoda sądu. Małżeństwo może zostać unieważnione, jeśli jedno z małżonków było ubezwłasnowolnione w chwili zawarcia małżeństwa. Jednak po uchyleniu ubezwłasnowolnienia małżeństwo nie może być unieważnione z tego powodu. Dlatego, tak jak w Stanach Zjednoczonych, piosenkarka mogłaby wziąć ślub z partnerem.

 2013 – 2018 – zarobki

Britney Spears kontynuowała swoją karierę występując w Las Vegas w ramach koncertów „Piece of Me”, które trwały pięć lat, przynosząc jej ogromne sukcesy zarówno artystyczne, jak i finansowe. Liczba sprzedanych biletów (prawie 960 tysięcy) i zysków (137,7 milionów) potwierdzała popularność koncertów, które odbywały się od 2013 do 2017 roku. Po zakończeniu serii koncertów w Vegas, piosenkarka ruszyła w trasę „Piece of Me Tour” w 2018 roku, obejmującą dziewięć krajów. Trasa ta również cieszyła się ogromnym zainteresowaniem publiczności, przynosząc kolejne sukcesy. W tym przypadku liczba sprzedanych biletów wyniosła około 260 tysięcy, a zysk szacowano na 54 miliony.

Zarobki Britney Spears w tych latach osiągnęły ogromne sumy, przyczyniając się do wzrostu jej wartości oszacowanej w 2018 roku na 59 milionów. Równocześnie jej ojciec, Jamie Spears, czerpał korzyści finansowe z jej kariery, zarabiając 2,1 miliona a trasie.

2019 – kolejny upadek gwiazdy

W styczniu 2019 roku Britney Spears zapowiedziała nową trasę koncertową w Las Vegas pod nazwą „Domination”. Jednak trzy miesiące później, niespodziewanie, anulowała wszystkie planowane występy, tłumacząc się sprawami rodzinnymi. To wywołało niepokój wśród fanów, którzy zaczęli podejrzewać, że coś może się dziać. W kwietniu trafiła do zakładu psychiatrycznego, co wywołało jeszcze więcej spekulacji na temat jej stanu psychicznego i sytuacji związanej z kuratelą. Wkrótce potem Britney pojawiła się na Instagramie, zapewniając swoich fanów, że wszystko jest w porządku i że wróci wkrótce. Jednak ta wiadomość tylko zwiększyła spekulacje na temat jej sytuacji. Pod koniec 2019 roku firma menadżerska Louise M. Taylor, Tri Star, zgłosiła się do Jamiego Spearsa z roszczeniem o 500 tysięcy dolarów za usługi świadczone Britney w 2019 roku. Choć wtedy Britney nie pracowała, jej ojciec szybko uregulował rachunek.

2020 – Jamie Spears o konieczności dalszej kurateli

Ojciec powiedział, że objęta kuratelą córka odmówiła podjęcia się pracy, włączając w to publiczne wystąpienia w sklepie tymczasowym jej poświęconym, co wymaga minimalnego wysiłku, przez co konieczny był zwrot zaliczki w wysokości 1 miliona dolarów. Zaangażowanie w utrzymanie swojej sytuacji finansowego i status kultowej artystki pogarsza się, zamiast poprawiać.

 2021 – droga do wolności

 23 czerwca 2021 roku Britney Spears przerwała milczenie i wygłosiła poruszającą wypowiedź na temat swojej kurateli. W swoim przemówieniu podniosła wiele istotnych faktów i dowodów, które podkreślały, dlaczego powinna ona zostać zakończona. Opowiedziała o przymusie i zastraszaniu, którym była poddana, aby wyruszyć w trasę koncertową. Wspomniała także o przepisywaniu jej silnego leku, który miał inne działanie niż te, które stosowała. Gwiazda wyznała, że dwa lata wcześniej kłamała, mówiąc, że jest szczęśliwa, co wynikało z szoku i traumy, jakiej doznała. Niezmiennie podkreślała, że zasługuje na równe prawa, takie same jak każdy inny człowiek. Całe oświadczenie artystki możesz znaleźć tutaj.

30 czerwca sąd odrzucił wniosek Britney o usunięcie ojca z roli opiekuna. 6 lipca Sam Ingham ustąpił, osiągając niemal 3 miliony dolarów dzięki kurateli. 14 lipca piosenkarka zyskała nowego adwokata – Mathew Rosengarta, który natychmiast złożył wniosek o pozbawienie Jamiego Spearsa roli opiekuna. Jamie Spears i jego prawnicy podkreślają, że dobrze zarządzali majątkiem córki przez 13 lat. W 2020 roku prawnicy Jamiego domagali się od artystki około 1,4 miliona dolarów, w tym około 540 tysięcy za „sprawy medialne”. Nowy adwokat Britney stanowczo odmówił dalszych żądań finansowych.

7 września 2021 roku Jamie Spears złożył wniosek o zakończenie swojej roli opiekuna i zalecił zakończenie kurateli. 12 listopada sąd zatwierdził zakończenie kurateli. Britney skomentowała to na Instagramie jako „cudowny dzień”.

Polska – unieważnienie ubezwłasnowolnienia

Treść art. 559 § 1 k.p.c. mówi o tym, że sąd może uchylić ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. Uchylenie takie może nastąpić także z urzędu. Gdy taka sytuacja będzie miała miejsce, to zgodnie z art. 181 § 2 k.r.o. kuratela ustaje z mocy prawa. A więc, aby piosenkarka mogła odzyskać kontrolę nad swoim życiem przed rozpoczęciem odpowiedniego postępowania, musiałaby zostać spełnione przesłanki uzasadniające uchylenie ubezwłasnowolnienia.

 2024 – ugoda zawierająca 2 miliony dolarów dla ojca

Chociaż kuratela nad Britney Spears zakończyła się już w 2021 roku, to spór artystki z jej ojcem dotyczący nieprawidłowości finansowych ciągnął się nadal. Zespół prawniczy Britney, pod przewodnictwem adwokata Matthew Rosengarta, konsekwentnie walczył o to, aby ich klientka nie była zobowiązana pokrywać kosztów prawnych swojego ojca, oskarżając go o nadużycie władzy oraz niewłaściwe zarządzanie finansami. Ostateczne rozstrzygnięcie tego długotrwałego sporu nastąpiło 25 kwietnia 2024 roku w sądzie w Los Angeles. Według doniesień TMZ, zawarta ugoda pomiędzy Britney a jej ojcem przekroczyła 2 miliony dolarów. Szczegóły porozumienia nie zostały w pełni ujawnione, lecz w oficjalnym oświadczeniu z 26 kwietnia 2024 roku Rosengart podkreślił, że Britney osiągnęła swoje najważniejsze cele, a jednym z nich było uzyskanie pełnej wolności: „Tak, jak chciała, jej wolność teraz obejmuje to, że nie musi już stawiać się przed sądem ani uczestniczyć w postępowaniach sądowych w tej sprawie.”. Dzięki temu posunięciu zarówno Jamie, jak i Britney uniknęli dalszej eskalacji sporu na sali sądowej dotyczącego zarzutów o domniemane nadużycia finansowe w trakcie pełnienia przez niego roli kuratora.

Podsumowanie

Podsumowując historię Britney Spears w kontekście jej kurateli i ubezwłasnowolnienia, trwającej ponad 13 lat można zauważyć, że pomimo ogromnego sukcesu artystycznego i komercyjnego gwiazda znalazła się w sytuacji, gdzie brakowało jej podstawowych praw decyzyjnych i autonomii. Choć próby zmiany opiekunów czy unieważnienia kurateli były podejmowane, procesy te nie kończyły się sukcesem. Jednakże, dzięki odwadze piosenkarki i wsparciu nowego adwokata, udało się zakończyć kuratelę, przywracając jej pełną wolność i kontrolę nad własnym życiem. Historia ta otwiera dyskusję na temat praw i ochrony osób znajdujących się w podobnych sytuacjach, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w innych krajach, w tym w Polsce.

Anna Chojnowska