Wielki sukces soundtracku z filmu „No Time To Die” – o czym warto pamiętać, aby legalnie użyć muzyki w filmie?

Pod koniec września, a w Polsce na początku października, do kin powrócił James Bond, tym razem w filmie „No Time to Die” (pl. „Nie czas umierać”). W tym samym czasie światło dzienne ujrzał skomponowany przez Hansa Zimmera soundtrack, który już bije wszelkie rekordy, tak samo jak tytułowy utwór wykonywany przez Billie Eilish. Czy prawo reguluje wykorzystywanie muzyki w filmach? Jeśli tak, to o czym warto pamiętać?

Soundtrack do filmu „No Time to Die”

Autorem ścieżki dźwiękowej do nowego filmu o Jamesie Bondzie po raz pierwszy jest wielokrotnie nagradzany słynny niemiecki kompozytor Hans Zimmer. Skomponowany przez niego soundtrack już jest najlepiej sprzedającą się w historii ścieżką dźwiękową z filmów o Jamesie Bondzie, a kilka dni po premierze zajął także 7 miejsce na Official Albums Chart, pokonując najwyżej notowany do tej pory „bondowski” soundtrack „Goldfinger” z 1964 r.

Oprócz Hansa Zimmera, w stworzenie ścieżki dźwiękowej do filmu zaangażowany był również gitarzysta Johnny Marr, a także Billie Eilish i Finneas O’Connell. Ci ostatni napisali bowiem wykonywany przez Billie Eilish tytułowy utwór „No Time to Die”, który bardzo szybko stał się światowym hitem. W pierwszym tygodniu utwór osiągnął najlepsze wyniki w historii piosenek promujących kolejne części przygód Jamesa Bonda.

 

Jak legalnie użyć muzyki w filmie – stworzenie ścieżki dźwiękowej do filmu

Jednym ze sposobów legalnego użycia muzyki w filmie jest zadbanie o odpowiednią umowę o stworzenie ścieżki dźwiękowej konkretnie na potrzeby danego filmu. Tak właśnie było w przypadku soundtracku Hansa Zimmera do filmu „No Time to Die”.  W takiej sytuacji już na etapie pierwszych rozmów dotyczących muzyki do filmu, możliwe jest uzgodnienie wszelkich szczegółów i zawarcie umowy, na mocy której uzyska się wszelkie zgody.

Forma umowy może być dwojaka. Po pierwszej możliwe jest przeniesienie autorskich praw majątkowych do ścieżki dźwiękowej z danego filmu. Umowa taka zawierana jest w formie pisemnej i należy w niej wyraźnie wskazać, jakiego utworu i jakich pól eksploatacji dotyczy przeniesienie. Drugim rozwiązaniem jest zawarcie umowy licencyjnej (wyłącznej lub niewyłącznej), na mocy której licencjobiorca zostanie upoważniony do korzystania z utworu w określonym w umowie zakresie. Taka umowa również musi być zawarta w formie pisemnej i wyraźnie wskazywać, jakiego utworu i jakich pól eksploatacji dotyczy.

 

Użycie w filmie muzyki już istniejącej 

Nie zawsze jednak ścieżka dźwiękowa tworzona jest specjalnie do konkretnego filmu. Często bowiem producenci filmowi wykorzystują muzykę już istniejącą. W takim przypadku, aby legalnie użyć muzyki w filmie, konieczne jest uzyskanie zgody uprawnionych. W przypadku samej warstwy nutowej lub tekstowej, wystarczy, że zgoda zostanie udzielona przez autora lub jego spadkobierców. Więcej na temat wykorzystania utworu po śmierci autora można przeczytać w artykule: Jak uzyskać zgodę na wykorzystanie utworu po śmierci autora? . W przypadku utworów współautorskich, zgodę muszą wyrazić wszyscy współautorzy lub ich spadkobiercy.

Inaczej jest w przypadku użycia w filmie nagrania. Wówczas trzeba wziąć pod uwagę również prawa wykonawcze (prawa do artystycznych wykonań) i prawa producenckie. O różnicach między nimi można przeczytać w artykule: Prawa autorskie do nagrania – komu przysługują? Czym są prawa autorskie, prawa wykonawcze i prawa producenta fonogramu? . Rozszerzenie kategorii praw, które trzeba rozważyć przed użyciem muzyki w filmie, powoduje, że katalog uprawnionych może być dużo liczniejszy. W praktyce jednak nie zawsze musi tak być. Uprawnieni mogą bowiem przekazać swoje prawa majątkowe jednemu podmiotowi, np. wytwórni fonograficznej. Wówczas, aby legalnie użyć muzyki w filmie, konieczne będzie uzyskanie zgody tylko od jednego podmiotu.

 

Czy możliwe jest użycie muzyki w filmie bez zgody?

Istnieją sytuacje, w których zgoda na wykorzystanie muzyki w filmie nie jest potrzebna. Dotyczy to utworów, które nie są chronione prawami autorskimi. Można je znaleźć, np. w specjalnych serwisach oferujących muzykę bez praw autorskich. Brak konieczności uzyskania zgody mogą także zapewniać licencje Creative Commons, szczególnie takie, których warunki wymagają jedynie wskazania autorstwa.

Więcej na temat legalnego wykorzystywania muzyki w filmie, rodzaju zawieranych w takich przypadkach umów czy darmowego korzystania z cudzej twórczości można przeczytać w artykule: Jak legalnie użyć muzyki w filmie? (musicodex.pl)

 

Dominik Światkowski