Jak wyczyścić prawa do materiału?
Jeśli planujesz wydać nowy materiał, powinieneś pamiętać o wyczyszczeniu praw do niego. Zaniedbania w tej kwestii mogą prowadzić do bardzo wielu nieprzyjemnych konsekwencji. Wstrzymanie dystrybucji i wysokie kary to tylko niektóre z dolegliwości, które mogą spotkać nieostrożnego producenta.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Co to znaczy „wyczyścić prawa do materiału”?
- Kto i kiedy ma obowiązek podpisywania umów?
- Jakie znaczenie ma wyczyszczenie praw do materiału?
- Z kim podpisać umowy?
Co to znaczy „wyczyścić prawa do materiału”?
Wiadomo jak wiele osób potrzebnych jest do tego, by skleić album, czy chociażby singiel. Każda z osób, która przyczyniła się w jakikolwiek sposób do stworzenia materiału ma w tym materiale swój udział. Wyczyszczenie praw do nagrań polega na podpisaniu z każdą z tych osób odpowiedniej umowy, dającej pełną swobodę w rozporządzaniu materiałem, określającej między innymi warunki współpracy, wynagrodzenie oraz to czy osoba ta będzie mogła w przyszłości mieć wpływ na dany materiał.
Celem, dla osiągnięcia którego konieczne jest wyczyszczenie praw do materiału, jest zabezpieczenie możliwości swobodnego korzystania z własnej twórczości . Posiadanie pełnych praw do materiału jest warunkiem między innymi zawarcia umowy wydawniczej lub dystrybucyjnej, wykorzystania utworu w reklamie, itp. Brak umów może znacząco opóźnić rozpoczęcie współpracy z kontrahentami, dlatego warto zadbać o nie od samego początku. Podejmowanie współpracy z wydawcami, dystrybutorami, itd. bez stosownych umów może natomiast rodzić bardzo duże kary finansowe i straty.
Kto i kiedy ma obowiązek podpisywania umów?
Obowiązek podpisania stosownych umów ma każdy producent, który w procesie komponowania, nagrywania, rejestracji materiału, tworzenia teledysku i grafik wspierał się innymi osobami. Każda współpraca producenta z muzykiem sesyjnym, kompozytorem, reżyserem, kamerzystą, dźwiękowcem, itd. skutkuje po stronie tych osób powstanie praw chroniących efekt ich pracy. Jeśli więc producent chce w przyszłości wydać swój materiał, wykorzystać go w reklamie, czy puszczać w klubie, powinien posiadać odpowiednie umowy.
Producent inwestuje w nagrania, zatrudnia muzyków, nagrywa klipy itd. Naturalnym jest więc, że chce, aby jego inwestycja (często bardzo kosztowna) zwróciła się jak najszybciej. Ponadto – we wszelkich umowach z wydawcami, dystrybutorami, reklamodawcami, itd. producent musi oświadczyć, że posiada wyłączne prawa do materiału. Jeśli zawrze taką umowę bez posiadania stosownych umów z muzykami – naraża się na zapłatę wysokich odszkodowań. W konsekwencji inwestycja w materiał może nigdy się nie zwrócić, a wręcz narazić producenta na wieloletnie procesy sądowe i egzekucje.
Z kim podpisać umowy?
Odpowiedź na to pytanie będzie zawsze zależała od tego z jakimi materiałami mamy do czynienia. Ze względu na postęp techniki i coraz to nowe pomysły artystów, nie sposób wymienić wszystkie osoby, które mogą mieć wkład w materiał. Przede wszystkim należy jednak pamiętać o:
- muzykach sesyjnych – instrumentalistach, wokalistach i wszystkich innych osobach wykonujących partie muzyczne,
- producencie muzycznym – jeśli takiego zatrudniliśmy,
- autorach wykorzystanych fragmentów innych utworów – jeśli wykorzystaliśmy na przykład sample,
- współautorach – czyli osobach, które wniosły wkład kompozytorski,
- wykonawcach miksu i masteringu,
- autorach okładki,
- wszystkich, którzy mieli wkład w teledysk (aktorach, scenarzystach, reżyserach).
Jakie znaczenie ma wyczyszczenie praw do materiału?
Producent, który nie podpisał odpowiednich umów z osobami mającymi wkład w materiał, ryzykuje przy każdym rozporządzeniu tym materiałem (nagraniami, teledyskami, okładkami, itd.). Wszystkie umowy z wydawcą, agencją koncertową, reklamodawcą, itp. wymagają oświadczenia, że producent posiada wszelkie prawa do materiałów. Jeśli takie oświadczenie składa bez wcześniejszego podpisania umów ze wszystkimi osobami mającymi wkład w ten materiał naraża się na nieprzyjemności związane z roszczeniami osób, które mają do tych materiałów prawo. Jeśli natomiast w wyniku takich roszczeń dojdzie na przykład do zatrzymania dystrybucji lub emisji reklamy – producent będzie odpowiadał również względem tych osób, które poniosły z tego tytułu straty.
Należy pamiętać, by wszystkie umowy z osobami mającymi wkład w materiał zawsze zawierane były w formie pisemnej. Forma ta jest bezwzględnie wymagana dla wszelkich umów, na podstawie których ma dojść do przeniesienia praw. Przykładowo – jeżeli warunki współpracy z muzykiem sesyjnym potwierdziliśmy jedynie mailowo, to w najlepszym wypadku uzyskaliśmy ograniczone w czasie zezwolenie na wykorzystanie jego ścieżek. Trzeba mieć też na uwadze, że w przypadku zawierania umów rozporządzających materiałem (np. umowa z wydawcą) producent może mieć obowiązek przedstawienia dokumentów potwierdzających, że posiada do niego odpowiednie prawa. Forma pisemna jest również ważna z punktu widzenia ewentualnych sporów. Podpisany przez obie strony dokument jest pewnym dowodem, potwierdzającym stan faktyczny (np. autorstwo piosenki).
W jednym z artykułów podaliśmy przykład producenta, który nie podpisał umowy z wokalistką. Wykonała ona partie chórków na jego albumie. Po kilku latach producent otrzymał propozycję wykorzystania jednej z piosenek z tego albumu w reklamie dużej sieci telekomunikacyjnej. Producent zachęcony dużymi pieniędzmi natychmiast zaakceptował warunki współpracy i oświadczył w umowie, że posiada wszystkie prawa do nagrania. Niedługo później, zaskoczona wokalistka, która usłyszała swój głos w reklamie, skierowała się wprost do firmy telekomunikacyjnej z żądaniem zaprzestania naruszeń jej praw. Nie wyraziła ona bowiem nigdy zgody na wykorzystanie piosenki z jej udziałem w reklamie. Brak odpowiedniej umowy między producentem a wokalistką spowodował zatrzymanie emisji reklamy, wskutek czego firma telekomunikacyjna poniosła ogromne straty i pozwała producenta. Producent przegrał sprawę w sądzie i został zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz firmy telekomunikacyjnej oraz na rzecz wokalistki.
Bartłomiej Skrzypiński
