Kiedy trzeba mieć zgodę autorów sztuk na ich wystawienie

Z grupą teatralną  (uczniowie klas liceum) wystawiam różne spektakle. Nie zarabiamy na nich (jedynie, rzadko – na cele charytatywne). Kiedy muszę mieć zgodę autorów sztuk czy innych tekstów, na ich wystawienie? Czy jeśli teksty spektakli nabyłam legalnie, np. kupując wydawnictwo „Nowe sztuki dla dzieci i młodzieży” to  mogę legalnie wykorzystywać je w swojej pracy?

Zgoda autorów sztuk czy innych tekstów nie jest potrzebna jeśli spektakle wystawiane są w ramach imprez szkolnych. Prawo ustanawia przy tym następujące wymagania – wolno nieodpłatnie publicznie wykonywać lub odtwarzać przy pomocy urządzeń lub nośników znajdujących się w tym samym miejscu co publiczność rozpowszechnione utwory podczas imprez szkolnych oraz akademickich, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowej i artyści wykonawcy oraz osoby odtwarzające utwory nie otrzymują wynagrodzenia.

Spektakle nie mogą więc być biletowane, a aktorzy nie mogą otrzymywać wynagrodzeń. Jeżeli wymagania te nie zostaną zachowane (np. impreza będzie łączyć się z osiąganiem korzyści majątkowych) konieczne będzie uzyskanie zgody bezpośrednio od autora lub od organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Pewne wątpliwości wiążą się niestety z samym pojęciem „imprezy szkolnej”. Zgodnie ze stanowiskiem ZAIKS-u, chodzi tu wyłącznie o imprezy związane z określonymi okazjami i obyczajami szkolnymi, a nie wszystkie imprezy organizowane w szkole. Jako przykłady imprez objętych dozwolonym użytkiem ZAiKS wskazuje: początek i zakończenie roku, absolutorium, studniówkę, bal maturalny, święto patrona, święto sportu, święto nauczyciela, juwenalia, otrzęsiny, akademie szkolne. W przypadku innych imprez nie można wykluczyć, że ZAiKS uzna za konieczne zawarcie umowy licencyjnej.

Sam zakup egzemplarza utworu nie upoważnia do jego publicznego wykorzystywania. Sposób nabycia tekstów nie ma żadnego znaczenia dla legalności wystawiania spektakli. Jeżeli chodzi natomiast o korzystanie z tekstów na potrzeby prób, to trzeba pamiętać, że kserowanie również stanowi czynność objętą monopolem autorskim.

Zakup egzemplarza nie upoważnia do jego kopiowania poza przewidzianymi prawem przypadkami dozwolonego użytku. Działania w ramach szkolnego zespołu teatralnego trudno podciągnąć pod dozwolony użytek prywatny. Powoływanie się na dozwolony użytek edukacyjny będzie z kolei nieskuteczne już choćby z tego względu, że pozwala on na zwielokrotnianie jedynie drobnych utworów lub fragmentów większych utworów. Ograniczenia co do kserowania nie będą oczywiście miały zastosowania w przypadku tekstów, co do których autorskie prawa majątkowe wygasły.