Naruszenie integralności utworu – materiał TVP z wyciętymi fragmentami koncertu piosenek pamięci Agnieszki Osieckiej

TVP wypuściło materiał, na którym zaprezentowało okrojony koncert piosenek Agnieszki Osieckiej z 1997 roku. Co na to autorka scenariusza koncertu?

Wycięcie fragmentów koncertu z piosenkami Agnieszki Osieckiej a prawa autorskie do integralności utworu

Głośno zrobiło się ostatnio w mediach wokół wyemitowanego w TVP materiału “Zielono mi – piosenki Agnieszki Osieckiej”.  Materiał ten zawierał poświęcony zmarłej artystce  koncert “Zielono mi”, jednak nie w całości, a z wyciętymi fragmentami. Autorką scenariusza koncertu sprzed niemal 25 lat jest Magda Umer, a sam koncert został zarejestrowany podczas Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1997 roku. Trwający niemal dwie godziny koncert skrócono do 45-minutowego materiału. Wycięcie fragmentów koncertu spotkało się z krytyką entuzjastów oryginalnego koncertu, jak również autorki scenariusza artystów, którzy wzięli w nim udział. 

Koncert z 1997 roku został bardzo ciepło przyjęty przez publiczność, a fani piosenek Agnieszki Osieckiej, jak sami przyznają, chętnie wracają do niego nawet teraz, pomimo upływu lat. Na koncercie wystąpiły znane polskie gwiazdy, m.in. Maryla Rodowicz, Stanisław Soyka, Krystyna Janda i wielu innych. Część występów nie została jednak zawarta w skróconym materiale TVP, nazwanym identycznie jak oryginalny koncert z 1997 roku (dodano jedynie dopisek “- piosenki Agnieszki Osieckiej”). Wycięcie fragmentów koncertu wzbudziło duży niesmak opinii publicznej, która dostrzega w tym niewłaściwe działanie telewizji. 

Prawo do integralności utworu

Niezależnie od istoty tego sporu oraz jego wyniku, warto zwrócić uwagę na prawo do integralności utworu, które przysługuje jego twórcy. Koncert, składający się z szeregu występów muzycznych i słownych, może być utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Magda Umer – jak autorka scenariusza do koncertu “Zielono mi” – korzysta zatem z ochrony, jaką dają jej autorskie prawa osobiste. Prawa te mają na celu ochronę więzi autora z jego utworem. Można wśród nich wyróżnić prawo do integralności utworu. Oznacza ono zakaz ingerencji w budowę utworu jako całości, zakaz ogołacania utworu z jego istotnych elementów. Dokonanie tak daleko idących zmian w utworze może nastąpić jedynie  za zgodą wszystkich jego twórców. 

Naruszenie integralności utworu może zostać popełnione przykładowo przez usunięcie jego fragmentów bez uzgodnienia tego z twórcą. Także wtrącanie w utwór fragmentów innych dzieł czy inne dokonywanie zmian w jego strukturze będzie stanowić naruszenie integralności utworu. Jeżeli uznać usunięcie przez TVP fragmentów koncertu za naruszenie integralności tego utworu, scenarzystka będzie mogła skorzystać z roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw osobistych. Są to roszczenia m.in. o zaprzestanie naruszeń i usunięcie ich skutków, np. przez złożenie odpowiedniego oświadczenia (najczęściej przeprosin) czy zadośćuczynienie pieniężne (które może też być przekazane na wskazany przez autora cel społeczny, np. na fundację),a także przez usunięcie materiału naruszającego prawa autorskie. 

Autorskie prawa osobiste po śmierci autora

Na gruncie kontrowersji wokół materiału wypuszczonego przez TVP można się pokusić o zobrazowanie innej sytuacji. Załóżmy, że koncert z piosenkamii autorstwa Agnieszki Osieckiej został zmodyfikowany lub połączony z innymi materiałami w taki sposób, że wypaczałoby to sens oryginalnych utworów. Uznać można by wówczas, że doszło do naruszenia prawa do integralności nie tylko scenariusza koncertu, ale także prawa do integralności zawartych w nim piosenek. Co można zrobić w sytuacji naruszenia praw autorskich po śmierci autora? Autorskie prawa osobiste nie wygasają wraz ze śmiercią autora. Czuwanie nad przestrzeganiem autorskich praw osobistych oraz reagowanie na naruszenia należy do uprawnień osób bliskich zmarłego autora (krąg osób uprawnionych do działania jest określony w przepisach prawa autorskiego).  Osoby te mogą m. in. domagać się przed sądem zaprzestania działań wywołujących naruszenie, a także dochodzić pieniężnego zadośćuczynienia. 

Jak wspomniano, prawo do integralności utworu to tylko jedno z licznych praw wchodzących w skład autorskich praw osobistych. Oprócz praw osobistych, wyróżniamy jeszcze autorskie prawa majątkowe. Więcej o jednych i drugich prawach, o tym co się z nimi dzieje po śmierci twórcy oraz o tym co mogą zrobić spadkobiercy twórcy w przypadku naruszeń przeczytasz w naszych artykułach:

Prawa spadkobiercy po śmierci twórcy

Prawa autorskie po śmierci autora

Naruszenie praw autorskich po śmierci autora – czego mogą domagać się spadkobiercy? 

Jerzy Lisiak