Wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście – La Roux, „Bulletproof” i kuloodporne plecaki na 1 września
Na gruncie prawa polskiego wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście może zostać uznane za naruszenie autorskich praw osobistych autorki.
Autorem artykułu jest Wojciech Biernacki.
Elly Jackson (La Roux) zniesmaczona po wykorzystaniu utworu „Bulletproof” (ang. „Kuloodporna”) w programie telewizyjnym kanału Fox Businees, w którym proponuje się amerykańskim dzieciom wracającym do szkoły kuloodporne ubrania i plecaki (nagranie z programu dostępne tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=ajwfpX9jZ4o).
Refren piosenki synthpopowego duetu został odtworzony jako wstęp w porannym paśmie telewizji Fox Business, prowadzonym przez Marię Bartiromo. W segmencie zatytułowanym „Back to School Safety” (ang. Bezpieczny powrót do szkoły) gościem dziennikarki była przedstawicielka firmy produkującej zbrojone ubrania i kuloodporne plecaki dla dzieci. Prezentacja kolorowych produktów, które realizują dewizę „fashion and ballistics” (ang. moda i balistyka) została zilustrowana również krótkim filmikiem, w którym ubrana w kuloodporną koszulkę kobieta przyjmuje strzały z broni krótkiej.
Wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście – sprzeciw
Wokalistka, w oświadczeniu przesłanym do magazynu Billboard, zaprotestowała przeciwko użyciu jej piosenki w tym kontekście. „Użycie piosenki Bulletproof, utworu o miłości, w kontekście takim jak ten jest odrażające. Nigdy nie zgodziłam się i nie zgodzę się na wykorzystywanie mojej muzyki w ten sposób”.
Przedstawiciele Fox Business Network odpowiedzieli redakcji, że „Piosenka została wybrana przez ekipę produkcyjną i dlatego była wykorzystana”.
Choć kwestia dostępu do broni i rosnącej liczby strzelanin w amerykańskich szkołach jest tematem obecnym w mediach za oceanem, to zastanowienia wymaga, czy umieszczanie utworu La Roux w kontekście prezentacji kuloodpornych ubrań dla dzieci nie jest przekroczeniem granic nie tylko dobrego smaku, ale również prawa, w szczególności jako wykorzystanie utworu w niestosownym kontekście.
Wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście – prawo
Trzeba zwrócić uwagę na różnicę w konstrukcji prawa autorskiego obowiązującego w Stanach Zjednoczonych (system „copyright”), gdzie ochrona „duchowej” więzi autora z utworem jest dużo słabsza. Na gruncie systemu obowiązującego w większości państw europejskich, w tym w Polsce, (system „droit d’auter”), można by rozważyć, czy nie doszło do naruszenia osobistych praw autorskich, wykorzystanie utworu w niestosownym kontekście.
Piosenka „Bulletproof” poza wspólnym słowem „kuloodporność” nie odnosi się w istocie do przedstawianego w telewizji kontrowersyjnego tematu. W mojej ocenie na gruncie prawa polskiego wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście mogłoby stanowić naruszenie autorskich praw osobistych na gruncie prawa autorskiego.
Wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście a prawo do rzetelnego wykorzystania utworu
Piosenkarka, jako twórca utworu, może powoływać się na naruszenie prawa do rzetelnego wykorzystania utworu. Odtworzenie fragmentu piosenki mówiącej w sposób metaforyczny o relacjach między ludźmi w kontekście biznesu związanego z ochroną przed postrzeleniem wprowadza w błąd co do tego jaki jest charakter i prawdziwa treść utworu. W tym kontekście łatwo zauważyć, że wykorzystanie fragmentu refrenu „This time baby I’ll be Bulletproof” (ang. „Tym razem ja będę kuloodporna”), który na pozór pasuje do ilustrowanego tematu, może powodować konflikt na gruncie związanych z nim praw twórcy.
Chroniona przez prawo więź autora z piosenką nie ma bowiem charakteru wyłącznie materialnego, ale odnosi się również do kwestii związanych z charakterem eksploatacji utworu, czyli także kontekstem, w którym się pojawia. Na tym przykładzie widać również równoległe współistnienie autorskich praw majątkowych i autorskich praw osobistych. Uzyskanie przez stację licencji na odtworzenie piosenki nie oznacza, że jej wykorzystanie będzie w każdym przypadku całkowicie zgodne z prawem. Więcej o tym, co obejmują autorskie prawa osobiste i komu przynależą przeczytasz tutaj.
Póki co brak jest informacji o tym, czy piosenkarka podjęła jakiekolwiek kroki prawne. Próżno też szukać przeprosin ze strony Fox Business za wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście. Najbliższe dni zapewne pokażą, czy zespół skieruje jakieś żądania w stronę telewizji. Wydaje się, że przynajmniej na gruncie polskiego prawa miałby solidne podstawy ku temu.
O tym, jak walczyć, gdy następuje wykorzystanie utworu w niewłaściwym kontekście możesz posłuchać w audycji radiowej z udziałem radcy prawnego Marcina Barańskiego (kliknij tutaj).
