Beyoncé oskarżona o nielegalny sampling – czy słusznie? Czym różni się sampling od interpolacji?

Amerykańska wokalistka Kelis oskarża Beyoncé o nielegalne wykorzystanie sampla z wykonywanego przez nią utworu „Milkshake” w utworze „Energy”. Czy Kelis ma rację i czy sporny fragment to faktycznie sampel?

 

Kelis oskarża Beyoncé o nielegalny sampling

Pod koniec lipca Beyoncé po sześciu latach wydała nowy album zatytułowany „Renaissance”. Po jego premierze fani amerykańskiej wokalistki Kelis zaczęli gratulować jej współpracy z Beyoncé, jako że w jednym z utworów z nowego albumu zatytułowanym „Energy” wykorzystano fragment z piosenki Kelis pt. „Milkshake”. Do współpracy jednak nie doszło, a Kelis oskarżyła Beyoncé o nielegalny sampling.

Interpolacja – czyli jak zastąpić sampel?

Coraz częściej wykorzystując fragment cudzego utworu, twórcy decydują się na tzw. interpolację, która polega na tym, że zamiast samplingu, czyli „wycięcia” fragmentu nagrania i „wklejeniu” go do własnego utworu, samodzielnie nagrywa się fragment, który chce się wykorzystać, omijając w ten sposób nagranie. Co to zmienia pod kątem prawnym?

W przypadku samplingu wykorzystuje się istniejące nagranie. Należy pamiętać o tym, że nagranie składa się z trzech warstw: autorskiej, wykonawczej i producenckiej. Oznacza to, że twórcom, wykonawcom i producentom przysługują odrębne prawa. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Prawa autorskie do nagrania – komu przysługują? Czym są prawa autorskie, prawa wykonawcze i prawa producenta fonogramu? W takiej sytuacji należy uzyskać zgodę zarówno od uprawnionych z praw autorskich, wykonawczych i producenckich.

Dzięki interpolacji wkracza się jedynie w sferę praw autorskich (a nie jak w przypadku samplingu w sferę praw wykonawczych i producenckich), co powoduje, że jedyną zgodą, jaką trzeba w takiej sytuacji uzyskać jest zgoda twórców utworu, którego fragment jest wykorzystywany lub podmiotów, na które przeniesione zostały autorskie prawa autorskie.

 

Czy Kelis może zakazać Beyoncé użycia fragmentu utworu „Milkshake”?  

Zgodnie z informacjami medialnymi, fragment „Milkshake” wykorzystany przez Beyoncé w utworze „Energy” to właśnie przykład interpolacji. Nie wykorzystano zatem nagrania, wkroczono jedynie w sferę praw autorskich. W takiej sytuacji wystarczyła zgoda twórców piosenki „Milkshake” lub właścicieli praw autorskich.

Kelis przysługują natomiast tylko prawa wykonawcze. Nie jest ona ani autorką piosenki „Milkshake”, ani właścicielką praw autorskich. Autorami i producentami są Pharrell Williams i Chad Hugo, natomiast prawa autorskie posiada Virgin Records należąca do Universal Music Group. Jak to możliwe? Autorskie prawa majątkowe mogą bowiem zostać przeniesione na inny podmiot. Z tego względu często przysługują one np. wytwórniom. W przypadku „Milkshake” przysługiwały Virgin Records. Podobnie było w sprawie Bada Bunny’ego, który został pozwany przez wytwórnię BM Records za wykorzystanie wydanych przez nią mixtape’ów DJ Playera w utworze „Safaera”. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule Bad Bunny pozwany za „Safaera” – kiedy sampling jest legalny? 

Gdyby chodziło o wykorzystanie sampla, zgoda Kelis byłaby konieczna tylko wówczas, gdyby sampel zawierał partię wokalną Kelis. W innym przypadku wokalistka nie mogłaby zakazać Beyoncé jego używania. Jednak, jako że chodzi o interpolację, Kelis mogłaby zakazać wykorzystania fragmentu utworu tylko wówczas, gdy udowodniłaby autorstwo piosenki.

 

Jak legalnie samplować i dokonywać interpolacji?

Chcąc legalnie samplować lub dokonywać interpolacji, należy przede wszystkim pamiętać o „wyczyszczeniu” praw, czyli zawarciu odpowiednich umów z uprawnionymi, dzięki którym użycie sampla lub interpolacja będą zgodne z prawem. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Jak wyczyścić prawa do materiału? Jako że kwalifikacja prawna samplingu i interpolacji nie jest jednoznaczna i budzi wiele wątpliwości, warto takie umowy zawierać. W przeciwnym razie, można opierać się na tzw. dozwolonym użytku, w szczególności na prawie cytatu, ale nie zawsze sampel lub interpolacja zostaną uznane za cytat. Warto zatem każdorazowo występować o zgodę uprawnionych, aby uniknąć konfliktów oraz drogich i długich sporów sądowych.

Dominik Światkowski