Remix – jak zgodnie z prawem remiksować utwory?

Remiksy są nieodłączną częścią muzycznej wymiany myśli, a ich wykonywanie często wiąże się z karierą i rozpoznawalnością. W tym artykule wyjaśnimy o czym musisz pamiętać, jeśli planujesz publikować swoje remiksy.

Czasem remiksowanie okazuje się być wstępem do świata produkcji autorskiej muzyki. Wielu DJ-ów i innych twórców remiksów nie wie jednak, czy ich działania są zgodne z prawem.

Czym jest remix?

Z punktu widzenia prawa remix traktowany jest jako utwór zależny (czyli opracowanie). Element twórczości, pozwalający uznać remix za utwór w rozumieniu prawa autorskiego znajduje odbicie na przykład w zestawieniu poszczególnych utworów i w ułożeniu ich w konkretnej kolejności oraz w dokonaniu w nich pewnych zmian w rytmice, tempie bądź melodii.

Remix może dotyczyć także jednego utworu, jeśli wprowadzone zostaną do niego odpowiednie zmiany. W remiksie składającym się z jednego jak i z kilku utworów może dochodzić do zmian w akcentach, tempie, czy aranżacji w stosunku do oryginałów. W remiksach często pojawiają się też powtórzenia określonych fragmentów, np. w postaci tzw. „loopów”. Remix nie powstanie jednak, gdy dokonana zostanie jedynie techniczna zmiana oryginalnego utworu – np. do pierwotnego nagrania dodany zostanie nowy bit.

Przykładem remiksu może być nowe dzieło Thoma Yorka, które można usłyszeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=-2-VMZCzDH8

Jest to remix utworu MF DOOM’a – GAZZILLION EAR, który jest dostępny tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=uPcF_xUF7mc

W remiksie wciąż w pełni rozpoznawalna jest linia wokalu MF DOOM’a, słyszalne są także charakterystyczne linie melodyczne obecne w oryginale, które poddane zostały jednak modyfikacjom zmieniającym m.in. wysokość dźwięków. Pomimo braków szczególnych zmian w głównej osi utworu, którą jest rap MF DOOM’a, remix znacząco różni się od utworu źródłowego. Thom Yorke zmienił warstwę rytmiczną utworu, dodając do niej „połamane” dźwięki perkusyjne, a także poprzez odpowiedni wybór sampli i wtyczek zmienił klimat utworu. Zamiast klasycznych, ciepłych brzmień gitary basowej wokalista Radiohead wykorzystał elektroniczną i chłodną paletę dźwięków, nadającą remiksowi futuryzmu.

Jak legalnie remiksować?

Jeśli zamierzasz rozpowszechniać swój remix, będziesz musiał „oczyścić” nagrania, czyli uzyskać licencję na użycie utworów pierwotnych, na wykorzystanie znajdujących się na nich artystycznych wykonań oraz uzyskać prawo do korzystania z fonogramów, czyli z samych nagrań utworu. Często wszystkie z tych praw będą spoczywały w rękach jednego podmiotu – np. wytwórni, ale warto dopilnować, że zapewniasz sobie prawo do korzystania ze wszystkich warstw nagrania. Zazwyczaj wystarczy zgłosić się do odpowiednich organizacji zbiorowego zarządzania prawami – ZAIKS, SAWP, czy STOART i od nich uzyskiwać odpowiednie licencje.

W przypadku tworzenia opracowań konieczne jest także uzyskanie zgody samego autora dzieła, z którego korzystamy, niezależnie od tego przy kim pozostają majątkowe prawa autorskie. Autorowi przysługują bowiem autorskie prawa osobiste, które nie są zależne od praw majątkowych, na podstawie których czerpie się zyski z utworów.

Legalny remix

Często artyści w umowach z wytwórnią, udzielają im jednak także zezwolenia na rozporządzanie, wykonywanie i korzystanie z opracowań utworu wraz z prawem do udzielania takich zezwoleń osobom trzecim. Możliwe więc, że wystarczy uzyskanie takiej zgody od wytwórni lub innego podmiotu któremu przysługują prawa majątkowe do utworu. Warto jednak mieć świadomość, jakich zapisów należy szukać w ewentualnych umowach.

Oprócz „wyczyszczenia” materiałów, pamiętaj, by w procesie tworzenia remiksów korzystać z oprogramowania, sampli i wtyczek pochodzących z legalnych źródeł.

Więcej na temat „czyszczenia” praw do nagrań przeczytasz w artykule: Prawa autorskie do nagrania – komu przysługuję? Czym są prawa autorskie, prawa wykonawcze i prawa producenta fonogramu?

Licencja DJ-ska

W przypadku, gdy nie zamierzasz wrzucać nagrań swoich remiksów do sieci, bo zajmujesz się występowaniem „na żywo” w klubach, wystarczy, że uzyskasz licencję DJ-ską. Osoby zawodowo zajmujące się odtwarzaniem muzyki w klubach i dyskotekach, mogą uzyskać licencję za pośrednictwem serwisu internetowego pod adresem dj.zpav.pl.

DJ może odtwarzać utwory pozyskane z legalnego źródła (płyty CD, winyle lub kupione na portalach zajmujących się sprzedażą utworów – należy upewnić się też, że autor zezwala na publiczne odtwarzanie dzieła).

Kluby, będące najczęstszym miejscem pracy DJ-ów, mają zwykle podpisane umowy z organizacjami zbiorowego zarządzania, którym opłacają tantiemy z tytułu publicznego odtwarzania muzyki. Upewnij się jednak, że klub, w którym grasz jest stroną takich umów. W innym wypadku będziesz musiał podpisać takie umowy sam.

Zgodnie ze zdaniem Sądu Najwyższego, w przypadku remiksowania na żywo, nie trzeba uzyskać zgody podmiotu autorskich praw osobistych (czyli twórcy utworu): „zawieranie umowy licencyjnej, na podstawie której stosowanie tejże techniki miksowania w dyskotekach nie byłoby możliwe, zdaniem Sądu Najwyższego byłoby sprzeczne z gospodarczym przeznaczeniem takiej umowy”.

 

 

Agnieszka Gębala