Prawo muzyki – ustawa

Prawo muzyki nie jest uregulowane w oddzielnym akcie prawnym. Norm i zasad odnoszących się do muzyki należy szukać w poszczególnych ustawach regulujących np. prawo autorskie czy sposób funkcjonowania organizacji zbiorowego zarządzania. Jakie akty prawne składają się więc na prawo muzyki?

 

Prawo muzyki – ustawa – gdzie szukać?

Mimo że nie ma odrębnej ustawy – Prawo muzyki (Prawo muzyczne), istnieje wiele aktów prawnych, które wchodzą w skład prawa muzyki. Choć przedstawicielom branży muzycznej z pewnością łatwiej byłoby posługiwać się jednym aktem prawnym – Prawo muzyki lub Prawo muzyczne, jego wprowadzenie byłoby bardzo dużym wyzwaniem wobec obowiązku poruszania się w granicach wyznaczonych przez normy prawa unijnego i międzynarodowego.  Wobec tego, norm dotyczących prawa muzycznego należy szukać przede wszystkim w następujących aktach prawnych:

 

1. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Jednym z najważniejszych aktów prawnych, które dotyczą prawa muzyki jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Reguluje ona znaczną część zagadnień prawa muzyki, odnosząc się m.in. do:

• przedmiotu ochrony, czyli tego, jakie utwory są chronione prawem autorskim

Oprócz tzw. utworów pierwotnych, ochronie prawnej podlegają utwory zależne, czyli opracowania.

Więcej na ten temat pisaliśmy m.in. w artykułach Czy sampling jest legalny i jak legalnie samplować?; Opracowanie utworu muzycznego; Remix – jak zgodnie z prawem remiksować utwory?; Bad Bunny pozwany za „Safaera” – kiedy sampling jest legalny?

Przepisy dotyczące opracowań nie odpowiadają już jednak wyzwaniom stawianym przez nowe formy twórczości muzycznej oparte na cudzych utworach lub ich fragmentach, w których coraz większą rolę odgrywają nowe technologie.

Więcej na temat nowych technologii w muzyce pisaliśmy w artykule ABBA – wielki powrót zespołu, ale… jako cyfrowych awatarów – co na to prawo?

• praw twórców, wykonawców oraz producentów

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje także, jakie prawa przysługują twórcom, wykonawcom oraz producentom. O rozróżnieniu między warstwą autorską, wykonawczą i producencką można przeczytać w artykule Prawa autorskie do nagrania – kom przysługują? Czym są prawa autorskie, prawa wykonawcze i prawa producenta fonogramu?

W części dotyczącej prawa autorskiego, można znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące

• • autorstwa i współautorstwa (Elton John i Stevie Wonder w duecie w piosence „Finish line” – kiedy można mówić o współautorstwie?; Nowy singiel Beaty Kozidrak i Kamila Bednarka – utwór współautorski)
  • autorskich praw osobistych i majątkowych (o różnicach między nimi pisaliśmy w artykule Autorskie prawa majątkowe a osobiste – poznaj różnice)
  • dozwolonego użytku, czyli tego, kiedy bez zezwolenia można korzystać z chronionych prawem autorskim utworów
  • przejścia autorskich praw majątkowych na inną osobę lub podmiot (Co powinna zawierać licencja?; Jak wyczyścić prawa do materiału?; Umowa z wykonawcą miksu i masteringu – o czym pamiętać?)
  • tego, co grozi za naruszenie praw autorskich (Naruszenie praw autorskich – czym grozi, jak go uniknąć?; Wyrok w sprawie Bayer Full – czyli co grozi za naruszenie praw autorskich?)

W częściach dotyczących praw wykonawczych oraz praw producenckich określone zostało, kiedy wykonania oraz fonogramy (pierwsze utrwalenia warstwy dźwiękowej) podlegają ochronie, a także jakie uprawnienia się z tym wiążą. Twórcy, wykonawcy i producenci to jednak nie wszystkie podmioty, których działalność jest związana z prawem muzycznym. Oprócz nich są także m.in. menadżerowie.

 

2. Ustawa – Prawo własności przemysłowej

Kolejną istotną ustawą składającą się na prawo muzyki jest Prawo własności przemysłowej. Choć obejmuje ono zarówno patenty, znaki towarowe, wzory przemysłowe, wzory użytkowe czy oznaczenia geograficzne, z perspektywy prawa muzyki najistotniejsze znaczenie mają przepisy dotyczące znaków towarowych.

Znakiem towarowym mogą być chronione m.in.

• nazwa zespołu muzycznego (Zapadł wyrok w sprawie De Mono – komu przysługuje nazwa zespołu?; Zmiana składu zespołu – kto może dalej występować pod dotychczasową nazwą?; Budka Suflera bez Krzysztofa Cugowskiego – co dalej z nazwą zespołu?; Czy dwa zespołu muzyczne mogą używać takiej samej nazwy?)
• logo zespołu muzycznego (Merch zespół muzyczny – kto ma prawo?; Spice Girls wypuszcza merch z okazji 25-lecia grupy – znaki towarowe)
• tytuły piosenek („Statki na niebie”, „Małomiasteczkowy” czy „Bohemian Rhapsody” jako nazwy zespołów czyli czy można nazwać swój zespół tytułem piosenki?)
• imię i nazwisko lub pseudonim (Miley Cyrus znakiem towarowym w Unii Europejskiej)
• nazwa festiwalu, wydarzenia muzycznego (Coachella i Carchella – problem naruszeń praw do znaku towarowego; Coachella znowu w konflikcie – tym razem z wydarzeniem dla dzieci – Bookchellą; Coachelle kontra plemię Indian – ochrona znaku towarowego; Coachella nie odpuszcza – ciąg dalszy sporu z Live Nation)

 

3. Kodeks cywilny

Wiele norm mających zastosowania w prawie muzyki znajduje się także w Kodeksie cywilnym. Ogólne zasady prawa cywilnego są szczególnie istotne dla konstruowania umów. W prawie muzyki jest natomiast wiele specyficznych umów, takich jak np.

• Umowa z muzykiem sesyjnym
• Umowa wydawnicza (Umowa wydawnicza – konsultacje; Umowa wydawnicza – negocjacje)
• Umowa koncertowa (Z kim podpisać umowę o koncert?; Organizacja koncertu bez pisemnych umów z artystami?)
• Umowa z wykonawcą miksu i masteringu
• Umowa między członkami zespołu muzycznego
• Umowa dystrybucyjna

Kodeks cywilny jest także stosowany w celu ochrony dóbr osobistych. Dobrem osobistym może być natomiast m.in. nazwa zespołu muzycznego.

W Kodeksie cywilnym znajdują się także uregulowania dotyczące dziedziczenia. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykułach Prawa autorskie po śmierci autora; Dziedziczenie praw po współtwórcy i zarząd nad utworem wspólnym; Prawa spadkobiercy po śmierci twórcy;  Jak uzyskać zgodę na wykorzystywanie utworu po śmierci autora?

 

4. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Wiele osób poszukujących ustawy – Prawo muzyki nie wie, że prawo muzyczne może także obejmować normy zawarte m.in. w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jej celem jest bowiem zapobieganie i zwalczanie takich czynów, które zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy. Ustawa ta precyzuje także, czego może żądać przedsiębiorca, w tym przypadku osoba z branży muzycznej, której interes został zagrożony lub naruszony poprzez czyn nieuczciwej konkurencji. Są to m.in. zaniechanie takich działań, naprawienie szkody czy wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

 

5. Ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi  

Organizacje zbiorowego zarządzania, takie jak ZAiKS, SAWP, STOART czy ZPAV nieodłącznie wiążą się z prawem muzyki. Od kilku lat w polskim porządku prawnym obowiązuje ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Reguluje ona m.in. zasady udzielania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi, zasady zawierania umów o zbiorowe zarządzanie czy relacje tych organizacji z użytkownikami. Szczególne znaczenie dla twórców mają przepisy regulujące kwestie wypłaty przychodów, natomiast dla użytkowników zasady udzielania licencji. Ustawa ta jest pierwszą tak kompleksową regulacją zbiorowego zarządu w Polsce.

 

6. Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych

„Prawo muzyki” obejmuje także organizację koncertów. Jeśli liczba miejsc przekracza 500 (w budynku) lub 1000 (w hali sportowej), mamy do czynienia z imprezą masową. Organizując imprezę masową, należy spełnić szereg wymogów, w tym m.in. uzyskać odpowiednie zezwolenie, zapewnić pomoc medyczną, zaplecze higieniczno-sanitarne czy udział służb porządkowych i informacyjnych. Wszelkie wymagania wskazuje ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych. Precyzuje ona również zasady odpowiedzialności organizatorów za ewentualne szkody czy warunki bezpieczeństwa imprez masowych.

 

7. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Prawo muzyki może się także łączyć ze sprawami rodzinnymi. Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje m.in. składniki majątku wspólnego i majątków osobistych współmałżonków. O tym, czy twórczość muzyczna wchodzi w skład majątku wspólnego czy osobistego pisaliśmy w artykule Małżeństwo a prawo muzyki. Sprawa Dr. Dre – rozwód, podział majątku i… prawnicy odsunięci od sprawy. 

 

8. Akty prawa unijnego

Ogromne znaczenie w prawie muzyki, ale także w ogóle w polskim prawie, mają akty prawa unijnego, szczególnie rozporządzenia oraz dyrektywy skupiające się na kwestiach prawa własności intelektualnej. Jako przykład można podać dyrektywę 2001/29/WE w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, dyrektywę 2001/29/WE w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym czy rozporządzenie 2017/1001 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej.

 

Ustawa – Prawo muzyki – podsumowanie

Prawo muzyki obejmuje wiele norm oraz aktów prawnych i nie składa się, wbrew wielu opiniom, wyłącznie z prawa autorskiego. Choć ustawa – Prawo muzyki lub Kodeks – Prawo muzyki nie istnieje, usystematyzowanie pewnych zagadnień prawa muzycznego jest warte rozważenia. Odrębne uregulowania dotyczące np. kwestii opracowań w muzyce mogłyby znacząco ułatwić wielu podmiotom funkcjonowanie w branży muzycznej.

 

Dominik Światkowski